- GOSZYCE

GOSZYCE

Goszyce pomimo, iż pierwsza, zachowana pisemna wzmianka ich dotycząca pochodzi z 1361 roku, są tą miejscowością Gminy Kocmyrzów-Luborzyca, której udokumentowane badaniami archeologicznymi dzieje sięgają czasów prehistorycznych. Prowadzone w Goszycach jeszcze w latach trzydziestych XX w. przez archeologów z Polskiej Akademii Umiejętności wykopaliska pozwoliły odkryć liczne ślady osadnictwa pochodzące z epoki neolitu.

Sama nazwa miejscowości – Goszyce wywodzi się najprawdopodobniej od nazwy osobowej „Gost” (Gościsław, Gościwuj lub inne zbieżne nazwy osobowe).

W średniowieczu Goszyce były własnością rycerską. Z dużą dozą prawdopodobieństwa, w oparciu o zachowane dokumenty i zapiski historyczne można przyjąć, iż jeszcze przed 1361 rokiem Goszyce należały do jednego z najstarszych polskich rodów rycerskich wywodzącego się od Jaksy z Miechowa a pieczętującego się jedną z odmian herbu Gryf. Pośród właścicieli Goszyc tego okresu najbardziej znaną postacią był Abraham Czarny z Goszyc. Pełnił on w swoim bujnym życiu liczne funkcje i urzędy państwowe. Był m.in. starostą czorsztyńskim i starostą sądeckim. On też w roku 1436 sprzedał Goszyce za sumę 900 grzywien Mikołajowi Wielogłowskiemu.

Przez krótki okres czasu u schyłku XIV wieku były prawdopodobnie Goszyce własnością królowej Św. Jadwigi, co zdaje się potwierdzać cytowany w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego .....” dokument wystawiony przez Władysława Jagiełłę z 22. 06. 1398 r.

W drugiej połowie XV i XVI wieku Goszyce często zmienili się ich właściciele. Byli wśród nich m.in. przedstawiciele takich rodzin jak Kurozwęccy czy Opaleńscy. Dopiero w XVII stuleciu Goszyce na dłużej stają się własnością rodziny Zieleńskich. Rodzina Zieleńskich należała najprawdopodobniej do grupy średniozamożnej szlachty i na stałe zamieszkiwała w Goszycach, co pośrednio potwierdzają zapisy rejestrów podatkowych z 1629 i 1680 roku.

U schyłku XVII stulecia wybudowany został w Goszycach modrzewiowy dworek, najstarszy zachowany do dziś obiekt architektury świeckiej na terenie Gminy Kocmyrzów-Luborzyca. Jego budowa w zachowanych po dzień dzisiejszy przekazach ustnych łączona jest z osobą króla Jana III Sobieskiego i jego domniemanym pobytem w tej miejscowości.

W okresie zaborów, po upadku I Rzeczypospolitej Goszyce znalazły się po rosyjskiej stronie granicy, stając się typową przygraniczną miejscowością. W 1827 roku liczyła ona 25 domostw (199 mieszkańców) a ponad pół wieku później około 1880 r. 29 domów i 241 mieszkańców.

Od roku 1820 były Goszyce własnością Władysława Boduszyńskiego - profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego jednego z pionierów stosowania powszechnych szczepień przeciwko ospie. Po nim majątek przejął jego syn Feliks – uczestnik Powstania Listopadowego (1830-31), którego nagrobek znajduje się na luborzycki cmentarzu. Następnie poprzez małżeństwo majątek w Goszycach stał się własnością rodziny Zawiszów w której rękach pozostał aż do 1945 roku. Około 1890 roku Artur Zawisza wybudował w Goszycach nowy dwór, który mieszkańcy tych okolic długo jeszcze nazywali pałacem.

Przez cały okres rozbiorów dwór w Goszycach był dla tych obszarów ważnym miejscem kultywowania polskości i działalności niepodległościowej. Szczególna rola przypadła u udziale Zofii Zawiszance. Ta pisarka, poetka od wczesnej młodości związana była z polskim ruchem niepodległościowym. Już w burzliwych latach 1905-07 wraz ze swoim mężem w Januszem Gąsiorowskim w przyszłości generałem Wojska Polskiego organizowała lokalne manifestacje patriotyczne, których celem było m.in. przywrócenie języka polskiego w oświacie i administracji. Od 1908 roku m.in. poprzez działalność w Związku Walki Czynnej i Drużynach Strzeleckich ściśle współpracowała z Józefem Piłsudskim. Toteż nic dziwnego, iż po przekroczeniu granicy austriacko-rosyjskiej w nocy z 2/3 sierpnia 1914 roku legioniści - członkowie patrolu zwiadowczego, dowodzonego przez mjr. W. Belinę-Prażmowskiego właśnie w Goszycach zatrzymali się na swój pierwszy postój. Stąd też wysłany został pierwszy meldunek do J. Piłsudskiego a dostarczyła go właśnie Zofia Zawiszanka.

Józef Piłsudski już jako Marszałek Polski odwiedził Goszyce w 1924 r. w dziesiątą rocznicę wymarszu pierwszego patrolu zwiadowczego, (wydarzenie to upamiętnia tablica pamiątkowa wmurowana w jedną ze ścian goszyckiego dworu).

Już w niepodległej Polsce Zofia Zawiszanka wydzieliła z własnego majątku i przekazała na własność żołnierzy – legionistów Józefa Piłsudskiego dziesięciomorgowe działki rolne. Dziś tamte wydarzenia przypomina nazwa jednej z kolonii położonych pomiędzy Luborzycą a Goszycami - Legionówka.

W okresie międzywojennym Goszyce należały do Gminy Luborzyca i Powiatu Miechowskiego. Miejscowość ta w 1925 roku liczyła 366 mieszkańców (wszyscy wyznania rzymskokatolickiego). Działała tu szkoła, założona jeszcze w roku 1907. W latach trzydziestych była to szkoła pięcioklasowa. W roku 1928 założona została w Goszycach jednostka Straży Pożarnej, której pierwszym Komendantem był Jan Nowak a honorowym Prezesem Zofia Zawiszanka.

Bardzo ważnym wydarzeniem w historii Goszyc tego okresu była inscenizacja w 1936 roku na miejscowych błoniach żywej Panoramy Racławickiej w której uczestniczyło blisko 300 osób.

W dramatycznym okresie hitlerowskiej okupacji Goszyce znów stały się ważnym ośrodkiem działalności niepodległościowej. W tutejszym dworze schronienie znaleźli m.in. uchodźcy ze zniszczonej Warszawy wśród których był późniejszy laureat Literackiej Nagrody Nobla Czesław Miłosz. Tutaj okupację spędził także zięć Zofii Zawiszanki Jerzy Turowicz przyszły wieloletni redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego. Spośród mieszkańców Goszyc wywodziło się także wielu partyzantów - członków Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej.

Dnia 17 stycznia 1945 r. do Goszyc wkroczyły oddziały radzieckie, oznaczało to zarazem koniec wojny ale i koniec istniejącego dotąd „świata”. Dekret o reformie rolnej podobnie jak i w pozostałych miejscowościach tworzących dziś Gminę Kocmyrzów-Luborzyca oznaczał całkowitą zmianę istniejących dotąd stosunków społecznych i własnościowych. Majątek dworski ulega parcelacji. Jego większość zostaje przekazana miejscowym chłopom, natomiast tzw. „resztówkę” liczącą ok. 23 ha ziemi otrzymuje w użytkowanie Akademia Górniczo-Hutnicza z Krakowa.